Mitocondrias
Nesta tempada de retracción social obrigada aproveitei para ler a triloxía de Octavia Butler Xenoxénese, que vos recomendo encarecidamente. Nela, os humanos enfróntase ao contacto cunha especie extraterrestre, os oankali, unha raza de comerciantes de xenes capaces de mesturar os seus códigos xenéticos cos das especies coas que entran en contacto
Non quero facervos spoiler da trama xeral do libro, só dicir que a autora ten unha visión sorprendentemente aguda para facer especulación científica con base na bioloxía e non nos aspectos tecnolóxicos, como é o habitual na ciencia ficción.
O que me deixou completamente fascinada foi a descrición do xeito no que os extraterrestres manipulan (ou comercian) co ADN doutras especies: posúen un órgano especifico para esta finalidade, situado entre os dous (!) corazóns e chamado yashi. Ademais, en cada unha das súas células, unha organela específica ten a capacidade de mutar e infectar outras formas de vida ao ser liberada no medio. Estas organelas foran células independentes ao principio da súa evolución, e quedaran inseridas nas células oankali facéndose simbiontes con elas.
Isto non só é posible bioloxicamente falando, senón que no caso dos organismos terrestres aconteceu un fenómeno parecido, no que seguramente se inspira Butler: as mitocondrias. Seguramente vós, igual ca min, estudastes as mitocondrias nalgún momento da educación primaria, co aburridísimo cometido de levar a cabo a respiración celular, como se fose un mini-pulmón. E tan axiña como o aprendestes, esquecéstelo, porque ninguén vos contou a trepidante historia das mitocondrias e para todo o que valen. Para resolver crimes, por exemplo.
As mitocondrias eran orixinalmente, hai 2000 millóns de anos, organismos unicelulares libres. Por motivos que aínda non están claros, foron incluídas no citoplasmas doutras células e esta unión conferiu a ambos organismos unha avantaxe evolutiva. Pode ser que a capacidade da mitocondria de metabolizar o osíxeno fose un xeito eficiente de subministrar enerxía á célula anfitrioa, e que esta lle ofrecera certa protección do medio. Tamén é posible que en principio as mitocondrias fosen seres parasitos, que só posteriormente evoluíron para beneficiar ás células que ocupaban.
Unha característica interesante das mitocondrias é que posúen ADN propio, diferente do ADN nuclear da célula, polo que sabemos que foron organismos independentes no seu día. Este ADN só se herda por vía materna e non se mestura co do pai, así que as vosas mitocondrias son basicamente clons das da vosa nai. Ademais, é un código xenético particularmente resistente, polo que en ocasións non é posible recuperar ADN nuclear, pero si ADN mitocondrial, o cal ten importancia en labores forenses. Coa limitación, iso si, de que nunca podería saberse, de achar ADN mitocondrial na escena dun crime, se o asasino es ti ou túa nai. Pero seguramente es ti, que túa nai é unha santa.
Imaxe: By Kelvinsong – Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22952603