Navegación por
Etiqueta: bosón de Higgs

Vacas sobre o CERN (I)

Vacas sobre o CERN (I)

Cando dubides, lembra que estás a empregar ecuacións relativistas para atopar esa rúa co GPS. A física moderna é dura, pero é ciencia. A cúantica é como o sushi, non vale para calquera padal, pero iso non quere dicir que non sexa exquisita. O colidor de hadróns non destruíu o planeta, pero serviu para atopar partículas que predicía a teoría de cordas, mentres as vacas suízas pastan sobre el. Que ti ou eu non coñezamos algo non quere dicir que sexa descoñecido.

A enorme obra de Basilio Lourenço Paradigma e tempo na física teórica, trata de como a física se converte en mitofísica despois dos anos 30 do pasado século, afastándose cada vez máis da realidade, e converténdose nun eido de ideas atoladas que comparten catro iluminados no CERN, sen que cheguen de ningún xeito ao resto da sociedade.

En primeiro lugar, celebro que se publique ensaio en galego, sobre todo se é ensaio sobre ciencia en galego. Digo sobre ciencia e non científico porque o autor renuncia dende a primeira páxina a calquera pretensión de falar sobre o desenvolvemento real da física actual. Tema, por outra banda, tan apaixonante como complicado, se non se é físico. Pola contra, decide falar sobre o paradigma científico, entendendo por tal o conxunto de ideas sobre as que pivota a ciencia actual, e en concreto a física.

Cando alguén di que vai falar sobre as ideas sobre as que funciona a ciencia bótome a tremer, porque a pesar de que son poucas e sinxelas (observación, hipótese, experimentación, comprobación, refutación ou confirmación) parece que todo o mundo teima en empregar conceptos tirados da filosofía clásica que se tratan de encaixar á forza nun tema que non lles é propio, con resultados desafortunados. Neste caso os que aparecen son democrático, intuitivo, elitista, materialismo, e o achado xenial, mitofísica.

A idea central da obra foi enunciada mil veces, pero como toda mentira, non por repetila mil veces se converte nunha verdade: a ciencia é un relato, unha forma mitolóxica de explicación do universo, propias das sociedades occidentais, que ocupa o mesmo lugar que outros mitos da creación noutros tempos e culturas. Neste caso, aplicado á rama da ciencia por excelencia, a física. Porén, en filosofía, pode que partir dunha premisa e desenvolvela sexa un xeito válido de argumentar, pero en ciencia a premisa é o primeiro que debe ser demostrado. Este argumento parte dunha serie de premisas profundamente erradas, polo que nada do fío argumental posterior pode ser correcto:

1. A ciencia non é democrática, e cada vez éo menos, polo que se volve menos verdadeira. Neste caso, a primeira parte do enunciado si é verdadeira: a ciencia non é democrática. Non se vota por maioría o que se acepta ou o que non, e se se empata non se vai a unha segunda volta. En ciencia acéptase aquilo que se demostra, entendendo por demostrar que unha tese é coherente coas observacións realizadas e que é capaz de realizar predicións de como se comportará un determinado acontecemento,experimento, etc. Por outra banda, non é democrática porque acadamos un nivel de especialización tal que é moi difícil que unha persoa sen formación específica nunha materia achegue algo de valor a esta. Neste sentido, a era do científico amateur rematou, para ben ou para mal. Por outra banda, polo menos en Europa, non é necesario un poder económico desmedido para cursar unha carreira científico-técnica, e vivimos no momento no que hai máis científicos vivos que o total dos que existiron na historia ata o momento. Se a democracia ten algo que ver coa cantidade, a ciencia é agora, non máis democrática, pero si máis accesible que nunca.

2. O coñecemento debe ser intuitivo, debe coincidir co que experimentamos na nosa vida cotiá. Como dixen, a era do científico aficionado rematou. A teoría da evolución ou a física newtoniana son intuitivas, a relatividade e a cúantica non o son. A natureza non está aí para que nós a comprendamos. Os nosos sentidos están deseñados pola evolución para sobrevivir no mundo do macroscópico, a escala do moi grande ou do moi pequeno moitas veces resulta anti-intuitiva, porque non contamos con instrumentos axeitados para percibila.

3. A física contemporánea é mitofísica porque forma un corpus de ideas pechado sobre si mesmo que non se corresponde con nada do existente na realidade. Erro. A física dos últimos cincuenta anos forneceu teorías extravagantes que despois foron comprobadas experimentalmente, baste poñer como exemplo os cuasicristais, sólidos de máis de tres dimensións (Nobel de química 2011 para Daniel Shechtman) ou o bosón de Higgs (Nobel de Física 2013 para Peter Higgs). De feito, a física actual puido comprobar experimentalmente teorías enunciadas hai varias décadas, cando os medios técnicos non era suficientes para deseñar os experimentos axeitados, pero os físicos xa chegaran aos desenvolvementos matemáticos que os demostraban. Dada a repercusión mediática do CERN e do descubrimento do bosón, resulta difícil non estar ao tanto das probas, así que só quedan dúas posibilidades: ou ben non se lles dá creto ou ben non se comprende o seu calado real.

Como isto vai para longo e estamos aínda comezando o ano, emplázovos para a segunda parte deste post, se queredes saber como remata. Igual inclúo un final trepidante con xiros inesperados de guión e un botón vermello que hai que pulsar cada 42 segundos…