Navegación por
Etiqueta: Climatoloxía

O Ano sen Verán

O Ano sen Verán

Josef Mohr, párroco da Igrexa de San Nicolás, tiña un problema: aquel ano facía tanto frío en Oberndorf que o órgano estaba conxelado e ninguén era quen de chegar á montaña de Salzburgo para reparalo. Así que cando chegou o Nadal, el e o seu amigo Franz Gruber compuxeron unha panxoliña só para coro: Noite de Paz.

Mohr e Gruber salvaron o Nadal en Oberndorf, pero non sabían que o frío extremo dese ano non o sufriran só en Austria, senón que era un fenómeno global. Noite de Paz compúxose en 1816, o coñecido como Ano sen Verán, ou O Verán que Non Foi. Unha tormenta perfecta de circunstancias astronómicas e meteorolóxicas sumiu unha Europa que trataba de recuperarse das guerras napoleónicas nun inverno que debeu de parecer perpetuo.

Por unha banda, o continente estaba sendo afectado, dende mediados do século XIV, pola coñecida como Pequena Idade do Xeo, unha mini-glaciación que reduciu as temperaturas durante séculos, provocando anos sucesivos de malas colleitas e fames. A idea dunha Antigüidade luminosa con romanos en ventiladas e vaporosas togas e unha Idade Media escura e fría non tiña que ver só coa superstición e o escurantismo, senón tamén coa climatoloxía. Semella que este descenso das temperaturas estivo provocado por un descenso na actividade das manchas solares, que fixo que chegara menor radiación á Terra, e seguramente agravouse pola relativamente maior actividade volcánica, que cargou de cinzas a atmosfera, bloqueando parcialmente a luz e a calor. Ademais, os equilibrios entre a masa oceánica e a continental sofren variacións periódicas, que nesa época contribuíron a arrefriar aínda máis o continente.

A Pequena Idade do Xeo non foi homoxénea, e dentro desa extensa franxa temporal houbo momentos relativamente máis suaves ou máis fríos. Os puntos máis fríos, os mínimos, acadáronse arredor de 1450-1540 (mínimo de Spörer), en 1666-1700 (mínimo de Maunder, o mínimo histórico da Pequena Idade de Xeo) e 1790-1820 (mínimo de Dalton). Polo tanto, o Ano sen Verán coincidiu cun mínimo de temperaturas dentro da xa fría Pequena Idade do Xeo.

Por se unha idade fría non fose suficiente, en 1815 fixo erupción o volcán Tambora, en Indonesia. As cinzas expulsadas á atmosfera bloqueou aínda máis a luz solar, que rexistraba simultaneamente un mínimo de intensidade, e a temperatura baixou tanto que se rexistraron ríos conxelados en Pensilvania, as colleitas malográronse, en Francia declarouse un estado de emerxencias nacional e en Gran Bretaña e Suíza houbo disturbios e saqueáronse almacéns de gran. Varias obras literarias e pictóricas dan conta da estraña e perturbadora meteoroloxía da época, como os óleos de William Turner (na imaxe) ou este poema de Lord Byron:

Darkness
I had a dream, which was not all a dream.
The bright sun was extinguish’d, and the stars
Did wander darkling in the eternal space,
Rayless, and pathless, and the icy earth
Swung blind and blackening in the moonless air;
Morn came and went—and came, and brought no day,
And men forgot their passions in the dread
(…)

Porén, a obra máis famosa que deu o Ano sen Verán foi sen dúbida Frankenstein, de Mary Shelley. Durante aquel xélido verán, Lord Byron, Percy Shelley, Mary Godwin Wollstonecraft e o médico John Polidori atopáronse nun fermoso pazo en Suíza, con cestas de pícnic e calzado de trekking, pero sen poder saír da casa por mor do non-tan-estival tempo que padeceron. A lenda di que inventaron un concurso para pasar o tempo, que consistía en escribir un relato o máis terrorífico posible. Aínda que Polidori escribiu O Vampiro, a novísima Mary gañou por goleada con Frankenstein, ou o Moderno Prometeo.

A pesar de que a Pequena Idade de Xeo foi catastrófica e deixou fame, morte e posiblemente inspirou a Longa Noite de Canción de Xeo e Lume, non rematou cos Camiñantes Brancos baixando do Norte e arrasando Westeros, digo Europa. O certo é que arredor de 1850, tal e como comezou, a Idade do Xeo rematou cun ascenso da temperatura que culmina no actual máximo térmico. Non queda claro se as incipientes emisións preindustriais tiveron ou non algo que ver neste cambio, pero en calquera caso o inverno rematou, e deu paso ao clima cálido que coñecemos actualmente. E aumentando.