Test de Wada
Unha das experiencias máis impresionantes que vivín estes últimos anos foi estar presente nun test de Wada. É unha proba que se realiza en quirófano para preparar a cirurxía da epilepsia. Como xa sabedes, a epilepsia é unha actividade anormal de certo grupo de neuronas no cerebro, que se xeraliza ao resto das células colindantes, como as ondas nun estanque. Dependendo de que áreas afecte, producirá convulsións, perdas momentáneas de consciencia, alucinacións ou estados de éxtase relixioso. Si, xa hai quen di que deus está no cerebro. No lóbulo temporal, concretamente.
Para eliminar esta actividade anormal, útilizanse fármacos anticonvulsivos, e en situacións extremas, ciruxía intracerebral. O problema da cirurxía é que as funcións cerebrais non están perfectamente delimitadas, e varían dun individuo a outro, así que sería doado afectar outras zonas que soportan funcións normais. Pode que o lugar que hai que eliminar controle a fala, a comprensión ou o movemento dun membro. Por sorte, o cerebro xeralmente ten un plan B, unha área no outro hemisferio que controla o mesmo aspecto, pero isto non é igual en todas as persoas. Unhas teñen o control máis repartido entre os dous hemisferios e outras case todo concentrado no mesmo. A isto chámaselle lateralización. Canto máis lateralizado, máis concentrado estará o control nun só hemisferio cerebral.
O hemisferio esquerdo pasa por ser o lóxico, o racional e o que se ocupa de todo aquilo que nos fai intrínsecamente humano. Para o dereito quedaría o sentimental e o emocional. Eu mesma compartía un tanto esta visión, ata que me convidaron a estar presente nun test de Wada.
No test de Wada estás desperto e perfectamente consciente, porque o cerebro non ten terminacións nerviosas para a dor, así que é suficiente con anestesia local externa. Do que se trata é de comprobar que fai exactamente a área que hai que extirpar, por se tocamos algo importante. Se o cerebro está moi lateralizado (ten poucas “copias de seguridade” no outro hemisferio), podemos ter un problema á hora de reseccionar unha área, porque non seremos capaces de recuperar a función. Polo tanto, o test constiste en anestesiar primeiro un hemisferio e despois o contrario, para ver canto da función se conserva. Como o paciente está consciente, pódeselle pedir que resolva operacións matemáticas, nomee obxectos e describa imaxes.
Así que alí estaba eu, embozada nunha desas batas de papel e subida nun tallo, tratando de que non se me movera moito o gorro baixo a mirada reprobadora da enfermeira, que xa me advertira antes que, como vira un só rizo asomar por debaixo, poñíame fóra. Cando anestesian o hemisferio esquerdo, pasa o esperable: o paciente continúa consciente e conectado co medio, pero non é quen de realizar operacións matemáticas sinxelas, por exemplo. Unha suma de 2+2 de repente vólvese imposible. O rapaz decátase, ademais, e aínda que lle advertiron antes de entrar do que ía pasar, está claro que debe de estar tendo unha sensación moi rara. Como se non fose suficiente estar esperto mentres che andan no cerebro, para aínda por riba notar que de súpeto non sabes sumar.
Ata aquí todo segundo o previsto. Pero o alucinante vén cando cambian e anulan o hemisferio dereito. O tipo volve saber sumar, si, pero… NON ENTENDE QUE É O QUE ESTÁ PASANDO. De repente trata de erguerse da mesa, fai comentarios banais sobre o quirófano ou sobre nós, e é dificilísimo que entenda que ten que contestar ás preguntas, aínda que cando o fai, as respostas son correctas. Non está desorientado. Non está alterado. Simplemente perdeu o contexto. Non comprende a situación nin como ten que comportarse, aínda que sabe perfectamente onde está, quen somos e que intentamos facer. Co hemisferio esquerdo anulado, perdeu a capacidade lóxico-matemática concreta, pero agora o que está a fallar é toda a información implícita, contextual, que todos e cada un de nós manexamos a diario. Se alguén lle chama a iso “intuición” ou “sentimento”, está a reducir ata a caricatura o que supón.
O neuro mírame divertido por sobre a mascarilla, porque se decata de que estou alucinando, pero tamén de que estou entendendo perfectamente o que acontece, e non é para nada o que a sabedoría popular nos suxire. Non se converte nun autómata con síndrome de Asperger e incapaz de amosar empatía. Convértese en alguén que non pode desenvolverse no medio de ningunha maneira. Sen sumar podes sobrevivir, pero como vas funcionar sen comprender o mundo ao teu arredor?
Cando por fin lle devolven ao pobre paciente o seu cerebro completo, lembra perfectamente que durante uns minutos non soubo sumar, pero non ten moi claro que foi o que pasou despois. Todo ese fluxo de información non tiña nada ao que ancorarse para permanecer na consciencia.
-“Como vai estar cando se lle pase de todo a sedación?”, pregúntolle ao cirurxán
-“Pensa na peor dor de cabeza que tiveras na túa vida… Multiplica por mil”.