Sinestesia
Imaxinade que cada hora do día ten unha cor, ou que a palabra papel sabe dóce. Ou que o sabor do café é vermello. Durante moito tempo, pensouse que o fenómeno da sinestesia é exactamente iso que parece, un xeito metafórico ou asociativo de percibir a realidade. Dicir que o cinco é azul semella unha licencia poética un chisco surrealista, pero resulta que existen cerebros (é dicir, persoas) que realmente perciben así a realidade. As distintas categorías sensitivas conxúganse e actívanse en resposta a estímulos que os cerebros ordinarios (o meu e o teu) codifican con outras vías neuronais.
Aínda que o primeiro caso de sinestesia foi descrito en 1812 por Ludwig Sach, un estudante de medicina que era el mesmo sinestésico, durante moito tempo foi desprezado pola psicoloxía pola imposibilidade para obxectivalo. Como saber se alguén que di ter unha percepción sinestésica realmente “ve” os números de cores? Podería tratarse dunha asociación moi potente ou dunha imaxinación desbordante, ou incluso dunha percepción alucinatoria. De feito, non foi ata mediados dos anos 70 cando Aleksandr Luria expuxo o caso dun sinésteta incontrovertile: describiu un individuo cunha capacidade memorísica prodixiosa grazas ás súas capacidades sinestesicas, que actuaban como unha especie de “regra mnemotécnica” innata, algo parecido ao que facemos ao suliñar de diferentes cores, pero de serie. Posteriormente, deseñouse un test sorpredentemente simple para detectar sinestesia, porque moitos dos individuos con esta condición nin sequera saben que o son. Cando presentamos unha serie de números como a figura da esquerda, un sinésteta percibirá a figura oculta de xeito inmediato, ao contrario que as persoas con percepción normal, que non a detectan nunha primeira visión (teríamos que “buscar” os caracteres diferentes).
Por que hai persoas que ven sons ou escoitan cores? As distintas categorías sensoriais son codificadas por diferentes áreas cerebrais, por dicilo dalgún xeito, van por diferentes camiños. No cerebro dun sinésteta, estes camiños conflúen, únense e bifúrcanse. Ademais, as conexións son permanentes e estables no tempo: se o cinco sabe a laranxa, sempre saberá a laranza, e non a mazá, para esa persoa en concreto. Ademais, e para complicalo aínda máis, moitas persoas describen estados emocionais asociados ás percepcións. É dicir, que o cinco pode saber a laranxa e ser triste. Podería deberse a unha incompleta “poda neuronal”, un proceso que se dá durante a infancia e que reforza e fixa as diferentes vías neuronais. Se cadra hai persoas que manteñen as conexións que elimina a poda, e que conectan as diferentes áreas do cerebro que en xeral funcionan de xeito máis independente.
Se vos apetece experimentar a sinestesia, determinadas substancias, como o LSD, poden inducir experiencias parecidas, pero se ademais queredes evitar os molestos efectos secundarios, podedes seguir o exemplo de Neil Harbisson, o primeiro cyborg legalmente recoñecido. Neil naceu con cegueira para as cores, e implantóuselle un dispositivo intracerebral conectado a unha videocámara que transforma as cores que non pode ver en frecuencias audibles. Neil escoita as cores. Terá a SGAE algo que dicir ao respecto?
Imaxe: https://curiosity.com/topics/synesthesia-is-the-odd-condition-of-tasting-music-hearing-colors-or-seeing-flavors-curiosity/