Navegación por
Etiqueta: Philip Pullman

Coevolución

Coevolución

A científica Mary Malone, á quen Lyra lle descubriu a posibilidade de viaxar entre diferentes universos, acaba accidentalmente nun mundo (entendemos que un desenvolvemento diferente do planeta Terra) habitado polos extrañísimos mulefa. Nunha versión do noso universo que se diferenciou deste en etapas moi precoces da fomación do planeta, todo o globo está sulcado por enormes estradas naturais de pedra volcánica. Os mulefa, a especie intelixente nesa versión da evolución, son un tipo de ruminante que aproveita as canles de lava endurecida desprazándose por elas utilizando como rodas un determinado tipo de semente.

A historia dos mulefa e a astrofísica Mary Malone, que se ve implicada por Lyra na investigación sobre o , cando a nena chega á nosa versión da realidade de Oxford, pertence á terceira parte da saga de Bill Pullman A Materia Escura, O Anteollo de Ámbar. Son os meus capítulos preferidos, pola fermosa relación de Mary cos mulefa (singular, zalif) e pola maneira tan orixinal que ten Pullman de explicarnos a coevolución.

Como poden existir animais con rodas? En primeiro lugar, rodar ten que proporcionar algún tipo de avantaxe. Nun entorno con herba, ou con superficies rochosas irregulares, as rodas non teñen moito sentido. Nesta versión do universo, os procesos xeolóxicos conformaron inmensas coladas de lava que percorren a superficie do planeta, conformando unha superficie plana e continua sobre a que as rodas poden deslizarse. Os mulefa son unha especie de animal parecido a unha gacela, un cuadrúpedo que vive en manadas, polo que podemos deducir que, igual que no noso mundo, a velocidade é a súa estratexia de supervivencia seleccionada evolutivamente. Polo tanto, as rodas proporcionaríanlles unha avantaxe enorme. No mundo dos mulefa, existe unha especie de árbore cunhas sementes circulares, achatadas e duras, cun orificio central onde os animais introducen o estremo das gadoupas (zarpas? Cascos? Poutas?) a modo de eixo. As extremidades dos mulefa evolucionaron para encaixar nos buracos das sementes e as sementes, á súa vez, precisan do impacto constante contra o basalto que se produce ao rodar para romper e poder xerminar.

Que foi antes, pregúntase Mary, a semente ou as poutas dos mulefa? Os ruminantes e as árbores non poden sobrevivir os uns sen os outros, nun sistema simbiótico perfecto.

No noso mundo, existen moitos exemplos de coevolución, xa que Pullman deixa claro que, sexa cal sexa a versión do multiverso no que nos atopemos, as leis físicas e bioloxicas son as mesmas, e a evolución opera do mesmo xeito, por moi estraños que nos parezan os resultados. Non é menos estraño, ben pensado, o sistema formado polos insectos e as flores, nas que a natureza favorece cores e formas espectaculares só para favorecer esta relación.

Hai outro exmplo aínda máis próximo, pero menos evidente. No mundo de Lyra, e evolución favoreceu a extravagante solución de separar un mesmo ser en dous organismos diferentes, e cada ser humano ten un animal acompañante, chamado daemon. Os daemon e os humanos non poden separarse moito, porque non sobreviven o un sen o outro. No noso mundo, unha especie de depredador social, altamente organizado e intelixente, atopou en certo momento hai aproximadamente 20000 anos unha certa avantaxe en colaborar cunha estraña especie de simios, en lugar de alimentarse deles. Co tempo, cazaban xuntos, coidaban das súas crías e defendíanse mutuamente doutros animais. Incluso aprenderon a recoñecer palabras e a establecer lazos afectivos. Máis adiante, apacentaron os nosos rabaños. Cando miramos aos ollos ao noso can, ambos segregamos oxitocina, a hormona que media as relacións afectivas. Cando xogamos con el, o can pode atacarnos ouveando de alegría, e sabe que non o entenderemos como un ataque. Cando os deixamos ao coidado das nosas crías, sportan estoicamente tiróns, manotazos e empurróns, como se fosen os seus propios cachorros. Como dicía, ás veces a coevolución atopa solucións do máis extravagantes…

tula

Imaxe: a cadeliña Tula, que foi o daemon perfecto

A Materia Escura ou a auténtica subversión: ciencia, ateísmo e steam punk.

A Materia Escura ou a auténtica subversión: ciencia, ateísmo e steam punk.

Para os que pensamos que o futuro da literatura galega está (tamén) na tradución, editoriais como Factoría K dannos agradables sorpresas. Polo pronto, eu papei a triloxía da Materia Escura en galego, o cal é unha agradable sorpresa para quen le maior e principalmente traducións.

Ter que ir buscar “A Materia Escura” á sección de literatura infantil e xuvenil, e que se compare coas Crónicas de Narnia significa que, ou ben alguén non leu os libros mais que pola contracapa, ou ben que a estratexia do autor funcionou: escribamos algo absolutamente prorrevolucionario e subversivo, engadamos despois animaliños que falan para despistar e… voilá! Pasará por libro infantil e chegaremos a milleiros de adolescentes ávidos de ideas para os que non se escriben libros de filosofía.

Porque a Materia Escura son, antes ca ningunha outra cousa, novelas de tese. E a tese é bastante explícita dende o segundo volume (supoño que por iso non fixeron as outras partes do filme). Sen facer spoiler, e resumindo: a relixión debe ser eliminada, se é preciso pola forza, se o ser humano quere ser verdadeiramente libre e vivir conforme a súa natureza. Sen confundir o de “natureza” con ningún tipo de paranoia biocrática ou heterocéntrica, porque para Pullman a natureza humana defínese como a autoconsciencia e a capacidade para explicar (e modificar) o mundo no que vivimos. A ciencia, nunha palabra.

Por iso a imaxinería steam punk está especialmente xustificada nesta saga, porque a tecnoloxía (zepelíns e luz eléctrica, pero tamén supercomputadores e ferramentas) tamén forma parte do que caracteriza ao ser humano, e será o que permita cambiar para sempre a nosa visión do mundo. Como dixo Bakunin, “se Deus existise, tería que ser destruído”.