Navegación por
Etiqueta: universo

Enigmas e mestres cervexeiros

Enigmas e mestres cervexeiros

Cando era nena, pensaba que me gustaría chegar a ser moi velliña porque así tería máis probabilidades de presenciar o descubrimento de vida extraterrestre. Se estades imaxinándome como unha nena resabida e repelente, con aparato dental e lentes, a resposta é si. O caso é que parece que non vou ter que esperar a ser particularmente velliña (aínda que a idade que teño agora pareceríalle a total decrepitude ao meu eu dos cinco anos) para ver o descubrimento de vida alieníxena.

Cando digo vida, non me refiro a vida intelixente, e se cadra nin sequera a vida pluricelular complexa. Aínda que descubrir un planeta con animais e prantas exóticos sería espectacular, simplemente atopar vida bacteriana abriría miles de novos interrogantes e despexaría outros. Por exemplo, todos os seres vivos teñen que ter ADN, ou algo semellante? Todos replicarán do mesmo xeito algún tipo de código? E de ser así, sería un ADN cos mesmos compoñentes que o noso, ou completamente diferente? Ou nin sequera terá como base o carbono, e daí si que non sabemos o que pode saír? Iso só cunha minúscula bacteria.

O descubrimento do ano, o sistema planetario de Trappist-1 (un sistema planetario con nome de fabricante de cervexa, xa estou facendo a maleta para mudarme) é un paso adiante na busca de vida intelixente do máis prometedor, aínda que non sexa a antesala de noticia científica do século. Que posibilidades reais hai de que haxa vida nalgún planeta do sistema Trappist?

A FAVOR

  • Planetas rochosos semellantes á terra: sempre que se busca vida, asumimos que o que buscamos é semellante ao que coñecemos. Pode ser que exista vida en condicións extraordinariamente diferentes, pero o que sabemos seguro é que en planetas rochosos pode existir, porque o noso propio planeta é deste tipo. Trappist-1 conta con sete planetas deste tipo.
  • Riciños de Ouro: nin demasiado quente nin demasiado frío. A presenza de auga líquida é como o Santo Grial da busca de vida, e para iso é necesario que as temperaturas do planeta estean dentro da zona de habitabilidade ou Riciños de Ouro, aquelas que permiten que a auga non se conxele nin se evapore. Se as temperaturas son demasiado baixas, as moléculas non terán suficiente mobilidade para combinarse e crear as longas cadeas que sustentan a vida. Se son demasiado altas, estarán demasiado lonxe, en forma de gases, para combinarse. En Trappist, polo menos tres dos sete planetas están na zona de habitabilidade.
  • Proximidade entre os planetas: no sistema Trappist os planetas están particularmente preto, polo que sería incluso posible que se producise o fenómeno da panspermia, a sementeira de vida dun planeta cara a outro.
  • Atmosfera: as observacións parecen confirmar que os planetas deste sistema teñen atmosferas gaseoas, un factor esencial para que se poida formar vida, polo menos tal e como nós a coñecemos.

EN CONTRA

  • Acoplamento por mareas: os planetas de Trappist-1, debido á súa proximidade á súa fría estrela, sofren forzas gravitacionais moi intensas, que fan que ofrezan sempre a mesma cara á estrela, do mesmo xeito que sempre vemos a mesma cara da nosa Lúa. Isto implica unha cara do planeta en noite perpetua e a outra achicharrada por un día interminable. Existirían zonas de lusco-fusco ou sombras nas que a temperatura será menos extrema, pero esta caracterísitica complica realmente as cousas.
  • Radiación: a estrela de Trappist é pequena e fría, e as temperaturas tépedas son posibles porque os planetas están moi preto. Tanto, que o ano do máis cercano dura un día terrestre. Pero aínda que a temperatura sexa axeitada, esa cercanía fará que os planetas soporten unha radiación moi intensa procedente da súa estrela, unha anana vermella, que pode ser suficientemente letal como para imposibilitar a vida.
  • Campo magnético: como xa explicamos noutro post, o campo magnético é o que evita que a radiación da túa estrela te churrasque. No caso de Trappist-1, unha estrela vermella ultra-radiactiva, que os seus planetas teñan campo magnético, é aínda máis importante se buscamos vida. Por desgraza, a baixa densidade observada non suxire un núcleo ferroso fundido que sexa quen de producilo.

En calquera caso, sexa ou non Trappist o primeiro lugar no que a detectaremos, o descubrimento de novos exoplanetas rochosos case cada mes fai prever que xa non está moi lonxe, e que o universo estará, como dicía Carl Sagan, bulindo de vida.

Carl Sagan Cosmos dandelion

Imaxe: De NASA/JPL-Caltech – Catalog page · Full-res (JPEG · TIFF), Dominio público, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=56513807
Vera Rubin e a Materia Escura

Vera Rubin e a Materia Escura

O 2016 deixou moitas mortes notables no seu marcador, tantas que parece que o dirixiu George R. R. Martin, como el mesmo dixo. Non sabería dicir se o lamento máis por Bowie, Carrie Fisher, Umberto Eco ou por Neville Marriner, porque todos eles forman parte dun xeito ou doutro da miña vida. Hoxe veño falar dunha desas mortes notables, pero non é ningunha das anteriores. É unha persoa da que só se falou precisamente cando faleceu, e que parecía estar formada pola mesma materia que ela mesma descubriu: Vera Rubin estaba feita de materia escura.

A materia escura non emite nin reflexa luz, pero forma a maior parte do universo. A materia ordinaria, ou bosónica, que é a que compón todos os obxectos que coñecemos (galaxias, planetas e nubes de gas, e tamén a nós mesmas e ao noso entorno inmediato), só supón unha pequena porcentaxe da masa total do universo coñecido. O resto, simplemente non sabemos o que é, pero condiciona o xeito no que se comportan as galaxias e os cúmulos de galaxias. Se tratamos de aplicar a lei da Gravitación Universal ao movemento das grandes masas de estrelas, atopamos que falta materia para explicar as observacións. Pero moita materia. Posiblemente, máis da metade.

Outra característica da materia escura é que, ademais de ser transparente á luz visible, tamén o é a outras fontes de radiación. Non pode ser detectada nin no espectro das microondas, nin no de ningunha outra radiación coñecida. Poderías estar nun cuarto cheo dela e non notala de ningún xeito, porque non interacciona coas partículas das que estás composto.

Vera Rubin tamen resultaba transparente para o mundo académico. Ignoraron a súa tese de doutoramento, na que postulaba que, oes, igual nos falta mogollón de materia. Ignoraron tamén os seus intentos por publicar e tamén resultou indetectable para os señores que conceden o premio Nobel, que non consideraron que máis da metade do universo coñecido fose un descubrimento moi a ter en conta. Agora dirán, como de Franklin, que non deu tempo a concederllo, porque faleceu dramaticamente á xuvenil idade de 88 anos. Quen o ía agardar. Iso a pesar de sucesivos descubrimentos que viñeron confirmar as súas hipóteses, enunciadas nos anos 70 e tomadas en principio co escepticismo co que se recibe un traballo especulativo.

As mulleres somos como a materia escura. Somos o 50% do universo humano, pero resultamos indetectables en canto a premios e recoñecemento se refire. Non só temos máis dificultades de acceso á educación (Rubin non puido matricularse na Universidade de Princeton porque non aceptaba mulleres ata… 1975!), senón que, incluso cando salvamos todos os obstáculos, o noso traballo é ignorado ou adxudicado a algún colega que pasaba por alí e que estaba convenientemente dotado de cromosoma Y.

Non falamos nin sequera de establecer cotas nin de buscar activamente investigadoras, estamos pedindo algo moito máis básico: que non se ignore deliberadamente a contribución das mulleres á ciencia, ou a calquera outro eido do coñecemento. O problema, ademais, non está nunha mala fe nin nun machismo militante das institucións ou dos revisores das revistas, aínda que de todo hai. Simplemente, non nos detectan. Non existimos, somos transparentes en todas as frecuencias e a nosa materia non interactúa coa deles. Como a materia escura, non existimos, a pesar de ser o 50%.

Desplazamento cara o Vermello

Desplazamento cara o Vermello

O vermello é a cor da nosa era, no sentido máis amplo da palabra. Como a teoría relativista di que o Universo non pode ser estático, que ten necesariamente que expandirse ou contraerse (unha especie de lei de Murphy universal, camiñamos sempre cara un cataclismo) para que as leis da física teñan vigor, resulta que nos alonxamos vertixinosamente dos nosos veciños inmediatos do bloque galáctico, do centro dun universo supermasivo e superpoboado cara os tranquilos barrios residenciais da periferia. E tódolos nosos veciños fan o mesmo.

Cando un obxecto se alonxa de nós, as ondas lumínicas que recibimos del e que nos permiten velo desplázanse lixeiramente cara o estremo vermello do espectro. Nalgún intre dun futuro lonxano, as galaxias comezarán o camiño contrario, xuntándose até o Big Crunch final (ou inicial) e a súa luz cambiará, desplazándose cara o azul. A inmensa enerxía liberada pola explosión inicial esgotarase, e a forza gravitatoria (a forza azul) gañará a partida a favor da contración.

O efecto doppler tamén se produce co son, e fai que cando un son se achega a nós, sexa cada vez mais agudo, e cada vez mais grave cando se alonxa (eu probeino cun neno e un fonendoscopio e tamén funcionou: o berro é mais agudo cando o fonendo se achega e mais grave cando se alonxa).

Que vai ocorrer cando entremos na era do azul, no momento no que as galaxias comecen a aproximarse? O tempo do revés, os vasos recompoñéndose no aire despois de romperse? Supoño que non, pero quen sabe? Se cadra a orde temporal non se invirta, pero iso afecte dalgún xeito as leis que rexen o Universo. É posible a vida na Era Azul? Polo de agora, desfrutemos da vida na Era Vermella.