O outro lado do espello

Mary a Tifoidea

27/04/2020 A Raíña Vermella

Se credes que o estades a pasar mal co do confinamento, é o momento de lembrar a arrepiante historia de Mary Mallon, alias Mary a Tifoidea.

A febre tifoidea é unha enfermidade coa que xa ningún de nós estamos familiarizados, grazas ás medidas hixiénicas e de saneamento de augas. Isto sucede porque se trata dunha enfermidade que se transmite cando os produtos fecais entran en contacto coa comida ou a auga que inxerimos, e isto pode darse de diversos xeitos: porque as augas non estean correctamente tratadas e as residuais se mesturen coas de bebida, por unha escasa hixiene na preparación e manipulación de alimentos, ou por medio de moscas e outros insectos que transmitan a bacteria entre as feces e a comida. Superagradable todo, seino. Pero se pensades nun escenario de calquera barrio pobre do século XIX, xa non digamos actualmente en moitas área do planeta, veredes que calquera desas opcións era a cotiandade máis inmediata. A febre tifoidea é a principal sospeitosa de causar a grande epidemia de Atenas do 430 a.e.c., na que faleceu Pericles, e que se considera a fin da época clásica.

Na Europa e nos Estados Unidos do século XIX era unha epidemia en toda regra. Sen antibióticos, sen vacina e cunhas medidas de hixiene máis que cuestionables, un foco podía matar a moitas persoas se non se controlaba a tempo. Sabíase que a bacteria que a ocasionaba era a salmonella typhi, e que as persoas infectadas podían contaxiala, polo que un dos poucos medios para evitar que se estendera era o illamento dos pacientes.

Mary Mallon era unha cociñeira norirlandesa que emigrou a Norteamérica e traballou en casas particulares na primeira década do século XX. Aínda que Mary non presentaba síntomas, cada unha das familias para as que traballou padeceron casos de febre tifoidea. Mary foi cambiando de emprego, sempre como cociñeira, ata que unha das familias contratou un investigador privado para descubrir quen podía ser o vector. Este primitivo epidemiólogo logrou localizar a Mallon, supoñemos que seguindo o rastro de morte e enfermidade que esta deixaba. O concepto de portadora asintomática aínda non se coñecía e realmente é bastante sorprendente: a bacteria podía persistir no seu organismo, burlando o sistema inmunitario, pero ao mesmo tempo non provocarlle a enfermidade.

Quen realmente estaba detrás desta investigación era a médica Sarah Baker, especializada no que hoxe chamariamos saúde pública, que dedicou a súa carreira a mellorar as condicións hixiénicas nos barrios máis pobres e a promover medidas hixiénicas e de saúde entre os nenos. Foi a primeira muller en obter un título en saúde pública, e foi incluída como profesora na Escola de Medicina de Nova York só porque os responsables non atoparon un home co mesmo currículo. Participou tamén na Primeira Guerra Mundial, pero o recoñecemento profesional e a sona chegáronlle polo caso de Mary a Tifoidea.

A doutora Sarah Baker. Epidemióloga, heroína, icona de estilo, diva LGBTI.

Mary foi illada nun hospital, pero emprendeu unha batalla legal para que se lle levantase o confinamento, alegando que non cometera ningún delito. Obviamente, Mary non era responsable de ser portadora nin podía tampouco ofrecérselle ningún tratamento erradicador. Finalmente, gañou o caso e foi posta en liberdade a condición de cambiar de ocupación.

Se ben durante uns anos traballou nunha lavandería, posteriormente cambiou de nome para volver traballar como cociñeira, desencadeando un novo ciclo de enfermidades. Isto pode parecernos unha completa irresponsabilidade pola súa parte, pero non convén perder de vista as tremendamente precarias condicións ás que se enfrontaba a clase traballadora, con salarios en moitas ocasións de miseria. Sexa como for, Mary foi localizada de novo e posta en illamento en North Brother Island, onde permaneceu durante 29 anos, ata o día da súa morte. Así que se a corentena se vos fai longa, pensade en Mary.

Organismos no límite da vida

27/02/2020 A Raíña Vermella

A versión reducida deste artigo foi publicada na miña columna Po de Estrelas, no diario Nós. Podes lela aquí.

Cando era estudante de medicina sucedeu a famosa crise das vacas tolas e os prións entraron nas nosas vidas. Ata o momento, as enfermidades priónicas só ocupaban unha nota ao pé no capítulo de enfermidades infecciosas, e só se daban nalgunhas tribos raras e pouco civilizadas que tiñan o curioso costume de honrar os seus defuntos coméndolles o cerebro. Lembro que ese ano houbo incluso unha palestra especial porque os mestres entenderon que as nosas familias ían preguntarnos e nós non tiñamos nin a máis remota idea de que ía aquilo. E así era.

Se os virus seguen a ser un enigma biolóxico, os prións son xa o seguinte nivel de dificultade conceptual. Os virus foron descubertos en 1884 polo biólogo ruso Dmitri Ivanovski, que estudou o virus do mosaico do tabaco. O seu descubrimento obrigou a reformular o concepto de ser vivo, porque estamos ante organismos acelulares, é dicir, que non posúen as estruturas propias dunha célula. Están formados unicamente por un recubrimento ou cápside que contén material xenético, ADN ou ARN. Isto fai que non teñan capacidade de reprodución autónoma e teñan que parasitar unha célula para replicar o seu ADN e crear novos individuos. Polo tanto, se un ser vivo é aquel que é quen de reproducirse, un virus é un ser vivo? Semella unha cuestión puramente conceptual, pero como veremos máis adiante, as implicacións son bastante prácticas.

Os virus son un misterio en todos os aspectos. Non queda claro tampouco se proceden de células que perderon progresivamente a maior parte das súas estruturas ata quedar reducidas aos mínimos compoñentes da vida (o material xenético), se evoluíron a partir de fragmentos de ADN “libres”, non confinados ao núcleo celular, ou ben se coevolucionaron ao mesmo tempo que as propias células. A idea dunha célula simplificándose ao máximo semella contraintuitiva porque tendemos a pensar que a evolución xera estruturas progresivamente máis complexas, pero non ten que ser necesariamente así. A selección natural favorece aos individuos mellor adaptados, con máis éxito reprodutivo, e a complexidade pode ser un arma de dobre fío. Que llo digan, se non, aos complexísmos e maxestosos dinosauros, que palmaron mentres sobrevivían as comparativamente simples pero indestructibles cascudas.

Se os virus son células reducidas á súa mínima expresión, é dicir, só material xenético, os prións son o summun daquela premisa da moda, o “menos é mais”. Son simplemente unha proteína, pero con capacidade para replicarse facendo que outras proteínas normais do organismo infectado adopten a súa mesma forma, converténdose así en novos prións. Dalgún xeito, crea proteínas zombies por simple contacto con elas. Os prións son os responsables da encefalopatía esponxiforme bovina e da enfermidade de Creutzfeldt-Jakob, a súa forma en humanos. Tamén do kuru, unha entidade moi semellante que se describiu nos nativos de Nova Guiné que comen os cerebros dos defuntos como parte do rito funerario. Para contraer a forma infecciosa das enfermidades priónicas (tamén hai unha forma xenética por mutación espontánea ou por herdanza) é necesario inxerir partes do sistema nervioso central do afectado, xa que é alí onde se localizan as proteínas priónicas. Daí aquel despropósito en plena emerxencias sanitaria das vacas tolas sobre non comer ósos longos. Alguén cunha carteira ministerial confundiu medula ósea con medula espinal, cando é esta última a que forma parte do sistema nervioso e pode conter prións.

Tanto os virus como os prións son sempre, na nosa mente, os malos da película, aínda que hai moitos virus que infectan células sen causar ningún trastorno ou enfermidade. A súa sinxeleza fai que sexan moi difíciles de eliminar, porque a nosa estratexia pasa case sempre por atacar algún orgánulo celular, dos cales estes organismos carecen. Contra os virus, o método máis eficaz é a vacinación, ou en todo caso os antirretovirais, medicamentos que impiden que o virus logre replicar o seu material xenético. Contra os prións, polo momento, non existe tratamento algún, aínda que a investigación parece pasar tamén por fármacos que impidan que as proteínas priónicas “zombifiquen” proteínas normais.

Porén, estas estruturas aparentemente malignas tamén teñen as súas avantaxes e podemos aprender moito delas. Por exemplo, empregando a cápside dos virus para introducir outro tipo de cousas nas células. Poden ser medicamentos ou outro material xenético que nós escollamos e que modifique o ADN celular, se este padece algún defecto que poida producir unha enfermidade. Por outra banda, parece que os xenes que codifican as proteínas priónicas das formas non infecciosas están presentes en organismos sans sen crear ningunha alteración. A idea dunha proteína que poida alterar outras tamén semella prometedora a nivel terapéutico.

A natureza non é boa nin mala, aínda que ás veces poida parecernos innecesariamente retorcida e cruel. Simplemente é. Correspóndenos aos seres humanos observala, estudala e, chegado o caso, modificala no noso propio beneficio sen perder de vista que tamén formamos parte dela. Como dicía Carl Sagan, somos o xeito que ten o cosmos de entenderse a si mesmo.

Farmacoloxía tradicional

10/09/2019 A Raíña Vermella

“Se as portas da percepción permanecesen abertas, todo aparecería tal e como é: infinito”
William Blake

Unha vila de centroeuropa padece un estraño brote de loucura colectiva. Un poeta lánguido experimenta cunha nova droga alucinóxena no seu gabinete. Unha muller leva centeo ao muíño nunha aldea galega. Que teñen en común estas tres escenas?

Esta cita dá título á obra de Aldous Huxley “As portas da Percepción”, unha viaxe psicotrópica que describe o consumo da droga LSD, siglas da dietilamida de ácido lisérxico. Aínda que temos asociado o LSD á cultura hippie dos 70 e a experiencias alucinóxenas de poetas e músicos, na cultura galega coñecíase e empregábase o vexetal do que se extrae o LSD para múltiples usos.

O cornecho ou dentón é un fungo que medra nos grans de centeo, un cereal do que se facía pan en Galiza con maior frecuencia que de trigo ata datas recentes. Contén múltiples substancias tóxicas e alucinóxenas, feito coñecido dende a Idade Media, cando se rexistran epidemias de ergotismo, como se lle chama ao envelenamento por cornecho do centeo. Ao moer o cereal, o cornecho mesturábase coa fariña e contaminaba o pan, o cal podía producir síntomas como alucinacións, convulsións e contracción dos vasos sanguíneos, que podía causar un intenso ardor (o nome popular do ergotismo era “lume de San Antón”) e finalmente gangrena e a morte.

Pero como a dose fai a cura ou o veleno, que diría Hipócrates, tamén se coñecen usos medicinais deste fungo. Na medicina popular era frecuente empregalo como abortivo, para inducir o parto ou para cortar as hemorraxias despois deste, polas súas propiedades vasoconstritoras e oxitócicas (semellantes ás da hormona oxitocina, responsable das contraccións do parto). Deste xeito a tradición de curandeiras populares, parteiras e incluso meigas e bruxas que provocan loucura e o aborto dos animais e as persoas entretécense arredor das propiedades case máxicas deste fungo diminuto.

Coa chegada da síntese farmacéutica, investígase o cornecho e as súas propiedades, illando diversas substancias con utilidade. A máis famosa é o LSD, que durante un tempo foi unha esperanza falida para o tratamento das enfermidades mentais, pero tamén o seu uso no campo da obstetricia atraía o interese da incipiente industria farmacéutica. Nos anos 30 do século XX, as mesmas mulleres galegas que coñecían os usos e os perigos do cornecho, que recollían o centeo e facían o pan, convertéronse en traficantes de dentón, de súpeto moi ben pagado para extraer del fármacos ergóticos.

A idea de que o natural e o artificial ou sintético son categorías opostas pode estar nas nosas mentes, pero non existe na natureza, como demostra a droga “sintética” LSD, que tamén está presente de xeito natural no cornecho. Tampouco os conceptos de fármaco, veleno e droga están separados no mundo material, senón que dependen unicamente do uso que lle deamos a cada substancia bioloxicamente activa. Tampouco os de médica, curandeira, parteira e… bruxa?

Para saber máis… podes ler o artigo de Praza Pública sobre o dentón e o nacemento da industria farmacéutica galega

Imaxe propiedade de Illa Bufarda, obtida na Facultade de Farmacia da USC. Aquí tedes a ligazón ao seu traballo en torno ao dentón do centeo: https://www.odenton.eu/

Cara e cruz do cánnabis

08/11/2018 Moleculas en Galego

Como hai certo ruxe-ruxe co tema en redes sociais, véxome obrigada (pero porque me obrigan, eh?) a falar hoxe do cánnabis. Unha vez un profesor meu díxonos algo que guiaría a miña praxe profesional e persoal dende entón: “Un bo médico non é experto en todos os campos, é imposible selo. O que tes que ter é o número do tipo que é experto niso que necesitas!” Sempre lle fago caso a esa frase, salvo porque no 2018 o que tes que ter é o twitter do tipo experto no que necesitas, e para este post chamei, como non podía ser doutro xeito, a Javier Balea, responsable de @moleculasengalego, porque fai infos moi chulas e porque é imposible sabelo todo de química, salvo que sexas Javier Balea.

O cánnabis é unha planta que posiblemente acompañou ao ser humano durante toda a súa historia. Dela extráese fibras téxtiles, aceite, sementes e tamén pode empregarse como psicotrópico, que é o que hoxe nos ocupa. Contén múltiples substancias con actividade neurolóxica, as principais e máis activas son o tetrahidrocannabinol (THC), o cannabidiol e o cannabinol. Estes produtos e os seus derivados metabólicos, así como outras moitas que contén a planta, modifican neurotransmisores como a serotonina e a noradrenalina, que son responsables da actividade cerebral. As sensacións de euforia, benestar, bo humor e fame teñen que ver cos cambios na actividade destas substancias.

O cánnabis non provoca intoxicacións letais e non ten síndrome de abstinencia que cause risco vital, co cal o seu consumo é bastante seguro, comparado con substancias legais, como o alcol. Por outra banda, parece que o risco de cancro de pulmón asociado ao seu consumo podería ser igual ou menor que o do tabaco, tendo en conta ademais que os fumadores de cánnabis non fuman nin de lonxe a cantidade de cigarros que consumen os de tabaco. Ata aquí, todo bastante en orde, parece unha substancia relativamente inofensiva. Os problemas veñen ao analizar as alteracións neurobiolóxicas que pode provocar.

Como vos dicía, o cánnabis contén unha chea de substancias psicoactivas, en cantidades moi variables dependendo da planta e das que non se coñecen con exactitude o mecanismo de acción. O que si se sabe é que modifican a neurotransmisión, que é o xeito que teñen as neuronas de comunicarse entre si e de xerar estados de ánimo, memoria e cousas desas que fan as neuronas. Un dos principais problemas en canto a frecuencia de aparición do consumo de cánnabis son os problemas de memoria e de concentración. Os seus efectos sobre o hipocampo poden dificultar a creación de novos recordos e a capacidade de recuperar os vellos, así como a capacidade de concentración. Por outra banda, tamén actúa sobre a amígdala, que é unha das zonas responsables das emocións, e pode causar diferentes alteración: ou ben sensacións de apatía e desinterese polas actividades (síndrome amotivacional) ou estados semellantes aos depresivos e incluso irritabilidade e dificultades para a regulación emocional. Como noutros depresores do sistema nervioso central, como o alcol, as sensacións iniciais son máis en de euforia e desinhibición, pero paulatinamente convértense, co uso continuado, en tristura e desmotivación(1).

Outro grande tema e a relación do cánnabis cos trastornos de tipo psicóticos, que son aqueles nos que existe unha percepción alterada da realidade, con síntomas como alucinación ou ideas delirantes. Parece que existe unha relación entre o uso de cánnabis e este tipo de síntomas, e está claro que pode causar o que se chaman episodios psicóticos breves, que sería a aparición de estados alterados de conciencia mentres a substancia está no organismo. O que non está tan claro é a capacidade do cánnabis de ocasionar trastornos psicóticos crónicos, como a esquizofrenia. Parece claro que existe unha asociación, pero como xa sabedes os que seguides este blog, correlación non (sempre) implica causalidade. Porén, cada vez parece máis claro que, se o cánnabis non ocasiona trastornos psicóticos persistentes, si pode actuar como desencadeante(2).

Dende logo, estanse desenvolvendo tratamentos baseados en substancias derivadas do cánnabis, particularmente do cannabidiol, que están tendo prometedores resultados en enfermidades graves, como a esclerose múltiple, e como analxésicos(3). As substancias da natureza non son boas nin malas, nin é correcto, dende o punto de vista científico, considerar certo produto unha panacea milagrosa que o cura todo ou unha droga diabólica que só ten efectos nocivos. Será a manipulación humana, as indicacións, contraindicacións e dose o que distinguirá, como dicía Hipócrates, a cura do veleno.

Bibliografía

1. Curran HV, Freeman TP, Mokrysz C, Lewis DA, Morgan CJA, Parsons LH. Keep off the grass? Cannabis, cognition and addiction. Nat Rev Neurosci. 2016 May;17(5):293–306.

2. Marconi A, Di Forti M, Lewis CM, Murray RM, Vassos E. Meta-analysis of the Association Between the Level of Cannabis Use and Risk of Psychosis. Schizophr Bull. 2016 Sep;42(5):1262–9.

3. Rudroff T, Honce JM. Cannabis and Multiple Sclerosis—The Way Forward. Front Neurol [Internet]. 2017 Jun 23 [cited 2018 Nov 7];8. Available from: http://journal.frontiersin.org/article/10.3389/fneur.2017.00299/full

Alta mortalidade: as enfermidades infecciosas no boom das series

10/04/2017 A Raíña Vermella

É un tópico falar da idade de ouro da ficción televisiva e das características das producións para este medio, moito máis ambiciosas en orzamentos, tramas e calidade que os produtos cos que medramos as persoas nacidas nos 80, os capítulos autoconclusivos (e repetitivos) de The A-Team ou McGuiver, aínda que existisen rara avis como Twin Peaks, que xa anunciaba o tipo de produtos audiovisuais que hoxe consumimos.

Ademais de ambigüidade moral e a complexidade psicolóxica, nas novas tramas estámonos habituando tamén a que ningún personaxe é imprescindible, e que debemos estar dispostos a sufrir a perda dos nosos heroes/viláns favoritos en calquera momento. Neste escenario de incertezas, aparece un aspecto da realidade que nunca ou case nunca aparecía na ficción tratado desta maneira: as enfermidades infecciosas.

Aínda que sabemos que a mortandade ata o século XIX era maioritariamente debida a virus e bacterias, existía unha regra non escrita na ficción que impedía representar esta realidade salvo que cumprise unha función dramática na trama, como por exemplo a tuberculose da Dama das Camelias, case unha metáfora do pecado. Era impensable que un protagonista heroico non morrese en batalla, senón meses despois, a consecuencia das súas feridas. Iso era o máis frecuente na realidade, pero raramente se nos presentaba na pantalla. Nas novas ficcións, a alta taxa de mortalidade requerida, introduce as enfermidades infecciosas como unha causa de morte posible, e impredicible, que pode deixarnos sen os nosos personaxes favoritos. Vexamos algúns exemplos

1. Khal Drogo (Game of Thrones, tempada 1): cando todo parecía ir ben, a nosa querida Danaerys Targaryen tiña o control da súa vida e o brutal xefe dokhrati estaba convertíndose en amantísimo esposo, unha ferida aparentemente banal inféctase, complícase e acaba nunha morte nada épica para un personaxe que prometía moito. Khal Drogo 0 – Bacterias 1. No universo GoT, ademais, existe unha enfermidade imaxinaria, a psoriagris, da que o único que sabemos é que é altamente contaxiosa e letal, como se dun tipo de lepra extremadamente agresiva se tratase.

2. Gyda e Thyri (Vikings, tempada 1): no século X, que unha praga acabase con parte da poboación infantil dunha aldea debía de ser algo bastante frecuente, e nunha serie da canle History que trata de ser o máis veraz posible, non nos escatiman asistir a unha enfermidade contaxiosa que remata coa vida das fillas de dúas das protagonistas, probablemente algún tipo de gripe.

3. Abigail Alford (the Knick, tempada 1): dado que é unha serie de médicos a comezos do século XX, ten que haber infeccións, por suposto. Pero a maneira na que se reflexa a sífilis terciaria que padece a exparella do Dr. Thackery ben merece estar nesta lista, polo crúa e polo inquedante que resulta. Vemos como a enfermidade destruíu os tecidos do nariz da personaxe, que tamén se nos presenta nun flashback no esplendor da súa beleza, e tamén como se lle reconstrúe co músculo do brazo. Bastante impresionante.

4. Minette (Henriette de Inglaterra) (Versalles, tempada 1): A morte real da Duquesa de Orleáns por un suposto envelenamento, que en realidade era unha gastroenterite (si, a xente morría de gastroenterite no século XVIII) causa unha conmoción na corte máis avanzada da época, que a pesar da súa innegable clase e estilo, non se caracterizaba por un correcto tratamento de residuos nin polo carné de manipulador de alimentos do seu persoal de cociña.

5. Non son zombies, son infectados. As novas series e películas de zombies, comezando por The Walking Dead, pero tamén 28 Days Later e World War Z parten todas elas, non tanto da idea do morto que resucita, como do contaxio. Poderíamos pensar que, nun mundo no que o contaxio non é xa unha realidade cotiá, é posible utilizalo como elemento.

Podedes ler este artigo tamén no blogue de ciencia de Praza Pública, Cianuro nas Mazás).

DJ Hildegard (ou debería dicir Doutora von Bingen?)

04/02/2008 A Raíña Vermella

Se nacese no século XI querería ser monxa. Téñoo clarísimo. Por suposto, non por unha cuestión de fe, senón de posibilidades. De entre as posibilidades dunha muller na Idade Media, entrar nun convento paréceme a mellor con moito. Asegúraste comer tódolos días se es pobre, asegúraste non ser vendida como unha vaca ao noble do lado se es rica, e sobre todo é o único xeito de ter acceso á cultura. Ler aos clásicos, aprender música, facer precarios experimentos de química. Non parece unha mala opción.

A Hildegard tocoulle, non o escolleu ela, pero estou convencida que sendo a décima filla dun noble vido a menos, era o mellor que lle podía pasar. Iso, a pesar do trauma que pode supoñer que os teus pais oficien os teus ritos fúnebres cando tes doce anos… contigo diante! e ver como tapian a porta do convento… contigo dentro! Por sorte estaba Jutta, que xa sabía de que ía o tinglado, e que en realidade as reclusas si podían saír do convento e dentro del, facer na práctica o que lles viña en gana.

Cando escoito a música sacra de Hildegard, sempre imaxino ese pequeno mosteiro da Selva Negra (mixto, por certo) como un pequeno paraíso para unha rapaza intelixente. Un lugar onde poder ser unha mesma, aínda que dando un estraño rodeo. A liberdade total disfrazada de clausura.

Hildegard escribiu 77 obras musicais, e aínda hoxe é unha das escasísimas compositoras da historia, e escribiu os que foron os libros de medicina mais adiantados da época, “Liber Simplici Medicinae” , e “Liber Compositae Medicinae”. Non aparece en nas historias da medicina, a pesar de que foi a compiladora mais importante dende Galeno. Nas historias da música sae de pasada.

A que foi a científica mais influínte do seu século só aparece nomeada como beata e visionaria. Iso, despois de que a Igrexa Católica tratara de impedirlle escribir, de que se proibira a súa música no convento de Bingen e de que trataran de mantela baixo arresto por enterrar en sagrado a un nobre excomulgado. Eu dubido seriamente de que alguén deste calado tivera visións místicas, sobre todo porque ela mesma conta as tiña en estado “de completa lucidez”, sen entrar en trance nin caralladas. Decántome mais pola outra versión, a que di que Hildegard utilizaba a historia das visións como un xeito de conferir autoridade á súa obra e de que a deixaran escribir en paz. Doutro xeito, remataría na cadea ou na fogueira por se muller, escribir e facer potingues con herbas. Quero dicir que o de ver o ceo e tal era sospeitosamente conveniente.

Non sei que opinaría ela da gloria póstuma, igual non lle importaba en absoluto. En certo modo, gañou a batalla, porque eu podo escoitar o que ela escribiu. Pero visto doutro xeito, se Hildegard nacera home, tería a consideración que ten hoxe Hipócrates: un precursor, un visionario noutro sentido. Iso pode entenderse no século XI, pero que no XXI siga a ser así da para pensar. Para pensar que temos un problema.

Armas químicas

22/09/2007 A Raíña Vermella

Estes días son un foco de infección andante, unha arma química camuflada de rapaza corrente. Procurei non saír moito á rúa para non desencadear un Hiroshima gripal, pero aínda así témome que vai haber baixas. Se se puidera contaxiar selectivamente sería outra cousa, pero claro, sempre caen os teus seres queridos.

A parte boa é que puiden facer esas cousas que podemos facer cando estás enferma: quedar na cama ata tarde, chamar ao curro e dicir que non vas ir ( e que aínda por riba te compadezan) ver os programas rosas da tele sen sentirte culpable… A sensación de estar moderadamente griposa está moi próxima á pura e simple vagancia. Só o termómetro sinala a diferenza, que se sitúa en torno aos 37 graos. 37,5: enferma. 36,5: vagancia.

Ademáis, os virus son desacougantemente semellantes a extraterrestres invasores, con púas que se enganchan na superfice das células e arpóns que inxectan o seu maligno ADN para que se replique. Como Alien, que grima. E todo iso está pasando sen que eu me decate!! O meu organismo está librando unha batalla a vida ou morte ( ben, a moco ou morte) pero eu só percibo os danos colaterais. As células olfatorias que morren pola causa e a temperatura xenocida-virus. E os mocos.

O mais inquedante dos virus é que están na estreita liña que separa aos seres vivos das estruturas químicas. Un virus é un organismo? En esencia, non, porque non pode alimentarse nin reproducirse por si mesmo, só é un cascarón con ADN dentro. Pero algo tan diabólico non pode ser un simple conglomerado proteico. Algo que persegue activamente a súa propia perpetuación non é un ser vivo? Se cadra habería que mudar a definición para incluír aos virus (e de paso excluír a algunhas persoas) na lista dos organismos. Claro que aínda mais abaixo no nivel de complexidade están os prións, que nin sequera teñen ADN e tamén se autorreplican colonizando células, e son aínda mais inquedantes e marcianos.

Sen quitarlle o mérito a Aristóteles, a idea de facer caixiñas e meter nelas toda a natureza resulta cada vez mais inadecuada. Supoño que en parte as clasificacións son necesarias para adquirir e transmitir o coñecemento, pero chega un momento que é necesario abandonalas. Incluso a mais sinxela das distincións, entre “vivo” e “inerte” fai augas nas súas marxes.

Sería mellor tratar de representar a natureza como unha liña, un continuum sen fronteiras nin límites definidos. Un pouco mais complicado de comprender, pero mais útil.