O outro lado do espello

Cando tiña dez ou once anos, a miña profe de ximnasia (perdón, Educación Física) tiña un método de humillación pública favorito, que consistía en facernos subir por unha corda con nós e despois deixarnos caer sobre un montón de colchonetas. Supoño que en realidade non era tanto, pero a min parecíame altísimo. Parecíamo mentras subía, porque me mancaba nas mans coa corda, e parecíamo aínda mais cando tiña que saltar dende aló arriba. Pero saltaba, claro. Custárame demasiado desfacerme do estigma da chapona paquete como para botalo todo pola borda por unha corda de nós.

Así que alí estabamos, vendo como cada un de nós subía e caía dende o teito do ximnasio, cando unha das rapazas caeu cun golpe que soou especialmente seco e a profe achegouse algo alarmada (pregúntome até que punto aquel exercicio tipo marines era legal) e preguntoulle se estaba ben. E a nosa compañeira contestou cun galimatías incomprensible. Coma cando xogabamos a cantar en inglés de mentira, que en realidade non dicías nada, só imitabas o son.

Ao primeiro non nos decatamos do que pasaba, pero a mestra púxose lívida, volveu preguntarlle, sacudíndoa polos ombros, e ela volveu falar incomprensiblemente, e entón todos caímos na conta de que non estaba de coña, e sobre todo, de que non se decataba de que non estaba dicindo nada con sentido. Foi bastante arrepiante, así que non quero nin pensar como sería para a profe de adestramento militar, digo de educación física. Por sorte, aquilo durou só un par de minutos e a nena volveu falar normal, estrañadísima de que todos a miraramos con cara de pánico e de que a profe, que en xeral era unha borde, estivera tan contenta de que non lle pasara nada, en vez de berrarlle por inútil.

Cando cheguei á casa, abalanceime sobre o meu “Érase una vez el cuerpo humano” en busca de respostas, pero non as atopei, porque aquilo excedía a miña obra de cabeceira, e eu daquela aínda non tiña unha Anatomía de Grey, que era o que me facía falla. Pero na miña pequena mente atea había un razonamento novo:

1. O golpe fixera que algo dentro do cerebro se desconectara momentaneamente, e ese algo tiña que ser o centro da fala.
2. Se a fala podía desconectarse, entón seguro que outras funcións tamén.

Moito despois souben que iso tiña o fermoso nome de afasia fluente, e que a miña intuición era correcta. E tamén souben doutras funcións desconectadas, coma no caso de Phineas Gage, ao que lle atravesou unha barra de ferro o cranio e milagrosamente sobreviviu. Pero cando se recuperou, a súa familia comprobou horrorizada que, literalmente, non era a mesma persoa. O tipo tímido e recto volvérase unha especie de psicópata desalmado. Comezaron a chamarlle “no more Gage”, porque realmente, xa non era Gage.  O que se desconectou foi a personalidade, os valores, a moral. Así de simple. O que somos é unha pequena porción na parte anterior do cerebro, un circuito que nalgún momento da evolución comezou a ser consciente de si mesmo, e sen el somos iguais ca un reptil ou unha planta de interior, no que a personalidade se refire. Se algúen se pregunta que é ou canto pesa a alma, eu xa teño a miña propia resposta: é unha rede reverberante de neuronas, e pesa mais ben pouco, aínda que non sei se exactamente 21 gramos.